ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ മാനസപുത്രൻ ഗജരാജൻ ഗുരുവായൂർ കേശവൻ: ഒരു ഇതിഹാസത്തിൻ്റെ കഥ!

രാജേന്ദ്രൻ കൈപ്പള്ളിൽ

മുഖവുര: ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ മാനസപുത്രൻ
കേരളത്തിൻ്റെ സാംസ്കാരിക ചരിത്രത്തിൽ ഒരു ആന എന്നതിലുപരി, ഭക്തിയുടെയും ദൈവികതയുടെയും പ്രതീകമായി മാറിയ അവിസ്മരണീയമായ ഒരു അദ്ധ്യായമാണ് ഗജരാജൻ ഗുരുവായൂർ കേശവൻ. കേവലം ഒരു ക്ഷേത്രത്തിലെ ആന എന്നതിനപ്പുറം, ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ മാനസപുത്രനായും ഒരു “വിശുദ്ധാന” ആയും ഭക്തലക്ഷങ്ങൾ അവനെ ഹൃദയത്തിൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. “ആനക്കഥകളിലെ രാജകുമാരൻ” എന്ന് വിശ്വവിഖ്യാതി നേടിയ കേശവൻ്റെ പേര് കേൾക്കാത്ത മലയാളികൾ ചുരുക്കമാണ്. അവൻ്റെ ജീവിതം ദൈവസന്നിധിയിൽ സമർപ്പിച്ച ഒരു പുണ്യജന്മത്തിൻ്റെ കഥയാണ്; നിലമ്പൂരിലെ വനങ്ങളിൽ നിന്ന് ഗുരുവായൂരിലെ തിരുനടയിലേക്കുള്ള അവൻ്റെ നാടകീയമായ യാത്ര, സവിശേഷമായ സ്വഭാവവും ഭക്തിയും, ഐതിഹാസികമായ അന്ത്യം, ഇന്നും മങ്ങാത്ത ഓർമ്മകൾ എന്നിവയെല്ലാം ചേർന്ന ഒരു ഇതിഹാസം.
കേശവൻ്റെ കഥ മനുഷ്യനും മൃഗത്തിനും ഇടയിലുള്ള അതിർവരമ്പുകൾ മായ്ച്ചുകളയുന്നു. അവനെ ഒരു മൃഗമായിട്ടല്ല, മറിച്ച് തൻ്റേതായ വ്യക്തിത്വവും ഭക്തിയുമുള്ള ഒരു ദിവ്യ ജന്മമായാണ് സമൂഹം കണ്ടത്. മനുഷ്യരൂപത്തിലല്ലെങ്കിലും അചഞ്ചലമായ ഭക്തിയും സമർപ്പണവും കൊണ്ട് ഭഗവാനോട് ചേരാമെന്ന ഉദാത്തമായ സന്ദേശമാണ് കേശവൻ്റെ ജീവിതം നൽകുന്നത്. അവൻ്റെ ഓരോ പ്രവൃത്തിയും ഭഗവാനോടുള്ള ഭക്തിയുടെ പ്രകടനമായി വ്യാഖ്യാനിക്കപ്പെട്ടു. അങ്ങനെ, കേശവൻ മനുഷ്യനും ദൈവത്തിനും ഇടയിലുള്ള ഒരു കണ്ണിയായി മാറി, ഭക്തിയുടെ ജീവിക്കുന്ന ഉദാഹരണമായി തലമുറകളുടെ മനസ്സിൽ ഇന്നും ജീവിക്കുന്നു.

അദ്ധ്യായം 1:
നിലമ്പൂർ കാടുകളിൽ നിന്ന് ഗുരുവായൂർ നടയിലേക്ക്
ഗുരുവായൂർ കേശവൻ്റെ ജീവിതം ആരംഭിക്കുന്നത് നിലമ്പൂർ കാടുകളിലാണ്. അവിടെ കളിച്ചുനടന്ന ഒരു കുട്ടിക്കൊമ്പൻ, ആരോ കുഴിച്ച വാരിക്കുഴിയിൽ വീണുപോയതോടെയാണ് അവൻ്റെ ജീവിതത്തിൻ്റെ ഗതി മാറിയത്. അവിടെനിന്ന് അവൻ പഴയ ഏറനാട്ടിലെ ഏറ്റവും വലിയ ഭൂവുടമകളായിരുന്ന നിലമ്പൂർ കോവിലകത്ത് എത്തിപ്പെട്ടു. കോവിലകത്തെ കുട്ടിക്കൊമ്പനായി അവൻ വളർന്നു. എന്നാൽ, അവൻ്റെ ജീവിതം മാറ്റിമറിച്ചത് മലബാറിനെ പിടിച്ചുകുലുക്കിയ ഒരു ചരിത്ര സംഭവമായിരുന്നു.
1921-ൽ മലബാറിൽ മാപ്പിളലഹള പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടപ്പോൾ, അതിൻ്റെ ഭീതി നിലമ്പൂർ കോവിലകത്തും എത്തി. ആക്രമണം ഭയന്ന് നിലമ്പൂർ കോവിലകത്തെ വലിയരാജ തൃശ്ശൂരിലേക്ക് താമസം മാറി. കോവിലകത്തെ സ്വത്തുക്കളുടെയെല്ലാം മേൽനോട്ടം ഒരു കാര്യസ്ഥനെ ഏൽപ്പിച്ചു. എന്നാൽ, ലഹളക്കാർ കാര്യസ്ഥനെ വധിച്ചതോടെ കാര്യങ്ങൾ അവതാളത്തിലായി. തൻ്റെ സ്വത്തുക്കളെല്ലാം നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന് ഭയന്ന തമ്പുരാൻ, ഗുരുവായൂരപ്പനെ വിളിച്ച് പ്രാർത്ഥിച്ചു. നഷ്ടപ്പെട്ട സ്വത്തുക്കളെല്ലാം തിരികെ ലഭിക്കുകയാണെങ്കിൽ, തൻ്റെ കൊമ്പനാനകളിലൊന്നിനെ ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രത്തിൽ നടയിരുത്താമെന്ന് അദ്ദേഹം നേർച്ച നേർന്നു.
ദൈവഹിതം പോലെ, തമ്പുരാന് തൻ്റെ സ്വത്തുക്കളെല്ലാം തിരികെ ലഭിച്ചു. തൻ്റെ വാക്കുപാലിച്ചുകൊണ്ട്, 1922 ജനുവരി 4-ന് അദ്ദേഹം കുട്ടിക്കൊമ്പനായ കേശവനെ ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രത്തിൽ നടയിരുത്തി. അന്ന് ഏകദേശം 10-15 വയസ്സ് പ്രായം മാത്രമുണ്ടായിരുന്ന ഒരു ചെറിയ ആനയായിരുന്നു കേശവൻ. കേശവൻ്റെ ഗുരുവായൂരിലേക്കുള്ള വരവ് ഒരു സാധാരണ ഇടപാടായിരുന്നില്ല. മറിച്ച്, ഒരു വലിയ സാമൂഹിക സംഘർഷത്തിൻ്റെയും അതിൽ നിന്നുള്ള അതിജീവനത്തിൻ്റെയും പ്രതീകമായിരുന്നു. മാപ്പിളലഹളയുടെ രൂപത്തിൽ വന്ന അശാന്തിയെയും അനിശ്ചിതത്വത്തെയും, ഭക്തി എന്ന മാർഗ്ഗത്തിലൂടെ മറികടന്നതിൻ്റെ ഫലമായിരുന്നു കേശവൻ്റെ സമർപ്പണം. അങ്ങനെ, കേശവൻ കേവലം ഒരു വഴിപാട് വസ്തുവായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് അക്രമത്തെയും ഭയത്തെയും അതിജീവിച്ച വിശ്വാസത്തിൻ്റെയും പുനഃസ്ഥാപിക്കപ്പെട്ട സമാധാനത്തിൻ്റെയും ജീവിക്കുന്ന അടയാളമായി മാറി. ഈ ചരിത്രപരമായ പശ്ചാത്തലം അവൻ്റെ കഥയ്ക്ക് സാധാരണ നാടോടിക്കഥകൾക്കപ്പുറമുള്ള ആഴവും പ്രാധാന്യവും നൽകുന്നു.

അദ്ധ്യായം 2:
ഗജലക്ഷണത്തികവും സ്വഭാവവൈശിഷ്ട്യവും
ഗുരുവായൂർ കേശവൻ ഗജലക്ഷണശാസ്ത്രപ്രകാരം പൂർണ്ണത നേടിയ ഒരു ആനയായിരുന്നു. അവൻ്റെ ശാരീരികവും സ്വഭാവപരവുമായ സവിശേഷതകൾ അവനെ മറ്റാനകളിൽ നിന്ന് വേറിട്ടു നിർത്തി.
മാതംഗശാസ്ത്രത്തിലെ പൂർണ്ണത
മാതംഗശാസ്ത്രത്തിൽ പറയുന്ന എല്ലാ രാജകീയ ലക്ഷണങ്ങളും ഒത്തിണങ്ങിയ അപൂർവ്വ ജന്മമായിരുന്നു കേശവൻ. ഏകദേശം 324 സെൻ്റിമീറ്റർ (11.5 അടി) ഉയരം, കടഞ്ഞെടുത്തതുപോലുള്ള മനോഹരമായ കൊമ്പുകൾ, വലുപ്പമേറിയതും ഉയർന്നതുമായ തലക്കുന്നി, തേൻനിറമുള്ള തെളിഞ്ഞ കണ്ണുകൾ എന്നിവ അവനുണ്ടായിരുന്നു. അപൂർവ്വമായി മാത്രം കാണുന്ന, ലക്ഷണമൊത്ത 20 വെള്ള നഖങ്ങളും കേശവനുണ്ടായിരുന്നു. വെള്ളപ്പുള്ളികളുള്ളതും നിലത്തിഴയുന്നതുമായ നീളമേറിയ തുമ്പിക്കൈയും അവൻ്റെ പ്രത്യേകതയായിരുന്നു.

തന്നിഷ്ടക്കാരനായ ഭക്തൻ
യൗവ്വനത്തിൽ, മദപ്പാട് കാലത്ത് കാണിച്ചിരുന്ന ചില വേലത്തരങ്ങൾ കാരണം “ഭ്രാന്തൻ കേശവൻ” എന്നൊരു ചെല്ലപ്പേരും അവനുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാൽ എവിടെനിന്ന് ഇടഞ്ഞാലും അവൻ ഓടിയെത്തിയിരുന്നത് ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ സന്നിധിയിലായിരുന്നു. അവൻ്റെ ഈ സ്വഭാവം മാറ്റാനായി ക്ഷേത്രത്തിൽ 41 ദിവസം ഭജനം നടത്തിയെന്നും അതിനുശേഷം അവൻ ശാന്തനായെന്നും പറയപ്പെടുന്നു. കേശവൻ തന്നിഷ്ടക്കാരനും കാർക്കശ്യക്കാരനുമായിരുന്നു. ഒരിക്കൽ തൃശ്ശൂരിനടുത്തുള്ള കൂർക്കഞ്ചേരി പൂരത്തിന് എഴുന്നള്ളിക്കാൻ പോകുമ്പോൾ, പുഴയ്ക്കൽ പാടത്തെത്തിയപ്പോൾ എന്തോ അനിഷ്ടം തോന്നി അവൻ യാത്ര മതിയാക്കി ഗുരുവായൂരേക്ക് തിരികെ നടന്നു. പാപ്പാന്മാർ എത്ര നിർബന്ധിച്ചിട്ടും അവൻ വഴങ്ങിയില്ല.

അചഞ്ചലമായ ഭക്തിയും വിവേകവും
തൻ്റെ തന്നിഷ്ടങ്ങൾക്കപ്പുറം, കേശവൻ അചഞ്ചലമായ ഭക്തിയും അപാരമായ വിവേകവും ഉള്ളവനായിരുന്നു. അവൻ തൻ്റെ ജീവിതകാലത്ത് ഒരാളെപ്പോലും ഉപദ്രവിച്ചിട്ടില്ല. ഒരിക്കൽ പാപ്പാനോട് പിണങ്ങിപ്പോകുമ്പോൾ, ഒരു ഇടുങ്ങിയ വഴിയിൽ എതിരെ വന്ന കുട്ടികൾക്ക് വേണ്ടി അവൻ ശാന്തനായി വഴിമാറിക്കൊടുത്ത കഥ പ്രശസ്തമാണ്. ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ തിടമ്പ് ഒഴികെ മറ്റൊന്നും തൻ്റെ മുൻകാലിലൂടെ ശരീരത്തിൽ കയറ്റാൻ അവൻ സമ്മതിച്ചിരുന്നില്ല. മറ്റെവിടെ എഴുന്നള്ളിപ്പിന് പോയാലും തിടമ്പേറ്റാതെ പങ്കെടുക്കില്ല എന്നതും അവൻ്റെ നിബന്ധനയായിരുന്നു. മറ്റ് ആനകൾക്ക് അവനേക്കാൾ ഉയരമുണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും, ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ തിടമ്പേറ്റിക്കഴിഞ്ഞാൽ കേശവൻ്റെ തലയെടുപ്പ് മറ്റെല്ലാ ആനകളെക്കാളും ഉയർന്നുനിൽക്കുന്നതായി കാണപ്പെട്ടിരുന്നു എന്ന് ഭക്തർ വിശ്വസിച്ചു. ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രത്തിലെ സ്വർണ്ണക്കൊടിമരത്തിനുള്ള തടി, വെട്ടിയെടുത്ത സ്ഥലത്തുനിന്ന് ക്ഷേത്രം വരെ നിലത്തുവെക്കാതെ ചുമന്നുകൊണ്ടുവന്നത് കേശവനായിരുന്നു എന്നതും അവൻ്റെ ഭക്തിയുടെയും ശക്തിയുടെയും ഉദാഹരണമായി വാഴ്ത്തപ്പെടുന്നു.
കേശവൻ്റെ സ്വഭാവത്തിലെ ഈ ദ്വന്ദ്വം—അതായത്, ലൗകിക കാര്യങ്ങളിലെ കടുംപിടുത്തവും ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ മുന്നിലെ സമ്പൂർണ്ണ സമർപ്പണവും—അവൻ്റെ ദൈവികതയുടെ കാതലായി വ്യാഖ്യാനിക്കപ്പെടുന്നു. അവൻ്റെ പിടിവാശി ഒരു കുറവായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് തൻ്റെ ശക്തിയും വ്യക്തിത്വവും ആർക്ക് മുന്നിലാണ് സമർപ്പിക്കേണ്ടത് എന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ഉത്തമബോധ്യമായിരുന്നു. തന്നേക്കാൾ താഴ്ന്ന ഒന്നിനും വഴങ്ങാത്ത അവൻ, പരമമായ ശക്തിയായ ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ മുന്നിൽ സ്വയം സമർപ്പിച്ചു. ഇത്, യഥാർത്ഥ ഭക്തി എന്നത് അന്ധമായ അനുസരണയല്ല, മറിച്ച് ദൈവികതയെ തിരിച്ചറിഞ്ഞ് തൻ്റെ അഹന്തയെ പൂർണ്ണമായി സമർപ്പിക്കുന്നതാണെന്ന സന്ദേശം നൽകുന്നു.

അദ്ധ്യായം 3:
പാപ്പാന്മാരുടെ കേശവൻ
കേശവൻ്റെ ജീവിതത്തിലെ അവിഭാജ്യ ഘടകമായിരുന്നു അവൻ്റെ പാപ്പാന്മാരുമായുള്ള ബന്ധം. ഈ ബന്ധം അവൻ്റെ ബുദ്ധിയും വൈകാരികമായ ആഴവും വെളിപ്പെടുത്തുന്നതായിരുന്നു. കേശവൻ്റെ അറിയപ്പെടുന്ന രണ്ടു പാപ്പാന്മാരായിരുന്നു മാണി നായരും ചെറിയ അച്യുതൻ നായരും. ഇരുവരും സ്വഭാവത്തിൽ വിപരീത ധ്രുവങ്ങളിലായിരുന്നു.
കരുത്തനും ദൃഢഗാത്രനുമായിരുന്ന മാണി നായർ, ഭയപ്പെടുത്തിയും ശിക്ഷിച്ചും കേശവനെ ഭരിക്കുന്ന പ്രകൃതക്കാരനായിരുന്നു. എന്നാൽ, മെലിഞ്ഞ ശരീരപ്രകൃതക്കാരനായിരുന്ന അച്യുതൻ നായർ സ്നേഹം കൊണ്ടാണ് കേശവനെ നിയന്ത്രിച്ചിരുന്നത്. അദ്ദേഹം “മോനേ, കുട്ടാ, കേശവാ” എന്നെല്ലാം വിളിച്ച് സ്വന്തം മകനെപ്പോലെയാണ് കേശവനെ പരിപാലിച്ചത്. അചഞ്ചലമായ സ്നേഹത്തോടെയുള്ള ഈ സമീപനത്തോട് കേശവൻ പൂർണ്ണമായി വഴങ്ങി. 1977-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ ‘ഗുരുവായൂർ കേശവൻ’ എന്ന സിനിമയിലും അച്യുതൻ നായർ എന്ന പാപ്പാനുമായുള്ള ആത്മബന്ധം ഹൃദയസ്പർശിയായി ചിത്രീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ഈ ബന്ധം കേവലം ഒരു കഥയല്ല, മറിച്ച് ഭക്തിയുടെ രണ്ട് വ്യത്യസ്ത മാർഗ്ഗങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ഒരു രൂപകമാണ്. മാണി നായരുടെ രീതി, ദൈവത്തിൻ്റെ ശക്തിയെ ഭയന്നുകൊണ്ടുള്ള ‘ഭയഭക്തി’യെ പ്രതിനിധീകരിക്കുമ്പോൾ, അച്യുതൻ നായരുടെ രീതി സ്നേഹത്തിലും വ്യക്തിപരമായ അടുപ്പത്തിലും അധിഷ്ഠിതമായ ‘പ്രേമഭക്തി’യെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. കേശവൻ അച്യുതൻ നായരുടെ സ്നേഹത്തോട് പ്രതികരിച്ചത്, ദൈവികമായ ശക്തി സ്നേഹത്തിനും സമർപ്പണത്തിനുമാണ് വഴങ്ങുന്നത് എന്ന സന്ദേശമായി ഭക്തർ കാണുന്നു.
കേശവൻ്റെ മറ്റൊരു ചട്ടക്കാരനായിരുന്നു വേലായുധൻ നായർ. കേശവനെക്കുറിച്ചുള്ള പല കഥകളും മറ്റുള്ളവർക്ക് പകർന്നു നൽകിയത് അദ്ദേഹമായിരുന്നു. വർഷങ്ങൾക്കുശേഷം, മറ്റൊരു ക്ഷേത്രത്തിലെ ഉത്സവത്തിനിടെ വേറൊരു ആനയുടെ ചവിട്ടേറ്റുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ദാരുണാന്ത്യം, ആനപാപ്പാന്മാരുടെ ജീവിതത്തിലെ അപകടങ്ങളെയും യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെയും ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു.

അദ്ധ്യായം 4:
ഗജരാജപദവി: ഒരു യുഗത്തിൻ്റെ അംഗീകാരം
ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രത്തിൽ അരനൂറ്റാണ്ടിലേറെക്കാലം സ്തുത്യർഹമായ സേവനം അനുഷ്ഠിച്ചതിൻ്റെ ബഹുമാനാർത്ഥം, 1973-ൽ ഗുരുവായൂർ ദേവസ്വം കേശവന് “ഗജരാജൻ” എന്ന ബഹുമതി നൽകി ആദരിച്ചു. ഒരു ദേവസ്വം ഒരു ആനയ്ക്ക് ഇത്തരത്തിൽ ഔദ്യോഗികമായി ഒരു പട്ടം നൽകുന്നത് ഒരുപക്ഷേ ആദ്യമായിട്ടായിരുന്നു. ഈ ബഹുമതി കേശവൻ്റെ പദവി ഒരു പ്രിയപ്പെട്ട ക്ഷേത്രാന എന്നതിൽ നിന്ന് ഔദ്യോഗികമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ട ഒരു “ഗജരാജാവായി” ഉയർത്തി.
കാലക്രമേണ, ഗുരുവായൂർ ദേവസ്വത്തിൽ കേശവൻ എന്ന പേരിൽ മറ്റ് ആനകളും പ്രശസ്തരായിട്ടുണ്ട്. ഇത് ആശയക്കുഴപ്പത്തിന് ഇടയാക്കാതിരിക്കാൻ, ഐതിഹാസികനായ ഗുരുവായൂർ കേശവനെയും പിന്നീട് പ്രശസ്തനായ ഗുരുവായൂർ വലിയ കേശവനെയും വേർതിരിച്ചറിയേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്.
ഗുരുവായൂരിലെ കേശവന്മാർ: ഒരു താരതമ്യം

ഗജരാജൻ ഗുരുവായൂർ കേശവൻ (യഥാർത്ഥ കേശവൻ)
ഗുരുവായൂർ വലിയ കേശവൻ
ജീവിതകാലം
1904 – 1976
1969 – 2021
ഉയരം
~324 cm
~305-309 cm
ദേവസ്വത്തിൽ എത്തിയത്
1922 (നിലമ്പൂർ കോവിലകം നടയിരുത്തി)
2000 (നാകേരി വാസുദേവൻ നമ്പൂതിരി നടയിരുത്തി)
‘ഗജരാജൻ’ പട്ടം
1973-ൽ ഗുരുവായൂർ ദേവസ്വം നൽകി
2017-ൽ കേശവൻ അനുസ്മരണ ചടങ്ങിൽ നൽകി
പ്രധാന സവിശേഷത
ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ ഐതിഹാസികനായ ആന, ഭക്തിയുടെയും ഗജസൗന്ദര്യത്തിൻ്റെയും പ്രതീകം
ഗജരത്നം പത്മനാഭന് ശേഷം തിടമ്പേറ്റിയ പ്രധാനി, ശാന്തസ്വഭാവക്കാരൻ

അദ്ധ്യായം 5:
ഏകാദശിനാളിലെ അന്ത്യപ്രണാമം
ഗുരുവായൂർ കേശവൻ്റെ ജീവിതത്തിലെ ഏറ്റവും ഉദാത്തമായ അദ്ധ്യായം അവൻ്റെ അന്ത്യനിമിഷങ്ങളാണ്. അത് ഒരു സാധാരണ മരണമായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് ഒരു ഭക്തൻ്റെ ഭഗവാനിലുള്ള ലയനമായാണ് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത്.
1976-ലെ ഗുരുവായൂർ ഏകാദശി ഉത്സവത്തോടനുബന്ധിച്ചുള്ള നവമി ദിവസം രാത്രി, സ്വർണ്ണക്കോലമേന്തി എഴുന്നള്ളിപ്പിന് നിൽക്കുമ്പോഴാണ് കേശവന് ദേഹാസ്വാസ്ഥ്യം അനുഭവപ്പെട്ടു തുടങ്ങിയത്. അവന് ഒരു ചെറിയ വിറയൽ അനുഭവപ്പെട്ടു. ഉടൻതന്നെ കോലം മറ്റൊരാനയുടെ പുറത്തേക്ക് മാറ്റി, കേശവനെ കോവിലകം പറമ്പിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. പിറ്റേന്ന്, ദശമി ദിവസം, അവൻ ജലപാനം പോലും ഉപേക്ഷിച്ച് ക്ഷേത്രത്തിന് നേരെ നോക്കി കിടന്നു. വിദഗ്ദ്ധരായ ഡോക്ടർമാർ അവനെ രക്ഷിക്കാൻ ശ്രമിച്ചെങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല.
അവസാനം, 1976 ഡിസംബർ 2-ന്, പുണ്യദിനമായ ഗുരുവായൂർ ഏകാദശി പുലർച്ചെ ഏകദേശം 3 മണിയോടെ, 72-ാം വയസ്സിൽ കേശവൻ തൻ്റെ പ്രിയപ്പെട്ട ഗുരുവായൂരപ്പൻ്റെ സന്നിധിയിൽ വെച്ച് ചരിഞ്ഞു. അവൻ്റെ അന്ത്യം ഒരു സാധാരണ ആനയുടെ മരണമായിരുന്നില്ല. ക്ഷേത്രത്തിലെ കൊടിമരത്തിനുനേരെ നോക്കിക്കിടന്ന്, തൻ്റെ തുമ്പിക്കൈ ഉയർത്തി ഭഗവാനെ അവസാനമായി വണങ്ങിയാണ് അവൻ അന്ത്യശ്വാസം വലിച്ചത് എന്ന് ദൃക്സാക്ഷികൾ വിശ്വസിക്കുന്നു.
ഹിന്ദുമത വിശ്വാസപ്രകാരം, ഒരു പുണ്യദിനത്തിൽ (ഏകാദശി), ഒരു പുണ്യസ്ഥലത്ത് (ഗുരുവായൂർ), ഭഗവാനെ സ്മരിച്ചുകൊണ്ടുള്ള മരണം ഏറ്റവും അനുഗൃഹീതമായ അന്ത്യമാണ്. കേശവൻ്റെ മരണം ഈ എല്ലാ സവിശേഷതകളും ഒത്തിണങ്ങിയതായിരുന്നു. ഇത് അവൻ്റെ ജീവിതകാലം മുഴുവൻ പ്രകടിപ്പിച്ച ഭക്തിക്കുള്ള ഭഗവാൻ്റെ അംഗീകാരമായും അവൻ്റെ ദിവ്യത്വത്തിൻ്റെ അവസാനത്തെയും ഏറ്റവും വലിയതുമായ തെളിവായും ഭക്തർ കരുതുന്നു. ഈ “ഉത്തമ മരണം” അവൻ്റെ ജീവിതത്തെ പൂർണ്ണമായി വിശുദ്ധീകരിച്ചു, അവനെ ഒരു ഐതിഹാസിക ആനയിൽ നിന്ന് ഒരു വിശുദ്ധനായി ഉയർത്തി.

അദ്ധ്യായം 6:
ഓർമ്മച്ചെപ്പിലെ അനശ്വരരൂപം
ഗുരുവായൂർ കേശവൻ്റെ ഓർമ്മകൾ പതിറ്റാണ്ടുകൾക്കിപ്പുറവും കേരളീയരുടെ മനസ്സിൽ സജീവമായി നിലനിൽക്കുന്നു. സിനിമ, സ്മാരകങ്ങൾ, വാർഷിക അനുസ്മരണങ്ങൾ എന്നിവയിലൂടെ അവൻ്റെ ഇതിഹാസം തലമുറകളിലേക്ക് കൈമാറ്റം ചെയ്യപ്പെടുന്നു.

സിനിമയിലെ ഇതിഹാസം: ‘ഗുരുവായൂർ കേശവൻ’ (1977)
കേശവൻ ചരിഞ്ഞ് ഒരു വർഷത്തിനുള്ളിൽ, 1977-ൽ പ്രശസ്ത സംവിധായകൻ ഭരതൻ അവൻ്റെ ജീവിതകഥ ‘ഗുരുവായൂർ കേശവൻ’ എന്ന പേരിൽ ചലച്ചിത്രമാക്കി. ഉണ്ണികൃഷ്ണൻ പുതൂരിൻ്റെ കഥയ്ക്ക് എൻ. ഗോവിന്ദൻകുട്ടി തിരക്കഥയൊരുക്കി. എം.ജി. സോമൻ, ജയഭാരതി, അടൂർ ഭാസി തുടങ്ങിയ പ്രമുഖ താരങ്ങൾ അണിനിരന്ന ഈ ചിത്രത്തിൽ, കേശവനായി അഭിനയിച്ചത് നായരമ്പലം ശിവജി എന്ന മറ്റൊരു ആനയായിരുന്നു. ചിത്രം വൻ വിജയമായിരുന്നു. കേശവൻ്റെ കഥയെ ജനകീയമാക്കുന്നതിലും അവൻ്റെ ഇതിഹാസത്തിന് ഒരു ദൃശ്യരൂപം നൽകുന്നതിലും ഈ സിനിമ നിർണ്ണായക പങ്ക് വഹിച്ചു. പി. ഭാസ്കരൻ-ദേവരാജൻ കൂട്ടുകെട്ടിലിറങ്ങിയ സിനിമയിലെ ഗാനങ്ങൾ ഇന്നും മലയാളികൾക്ക് പ്രിയപ്പെട്ടവയാണ്.

പ്രതിമയും വിവാദങ്ങളും
1982-ൽ, കേശവൻ അന്ത്യശ്വാസം വലിച്ച സ്ഥലത്ത്, ശ്രീവത്സം ഗസ്റ്റ് ഹൗസിന് മുന്നിലായി അവൻ്റെ പൂർണ്ണകായ പ്രതിമ സ്ഥാപിച്ചു. പ്രശസ്ത ശില്പി ബി.ഡി. ദത്തനാണ് ആദ്യത്തെ പ്രതിമ നിർമ്മിച്ചത്. വർഷങ്ങളായി ഈ പ്രതിമ കേശവൻ്റെ ഓർമ്മ പുതുക്കുന്നതിനുള്ള പ്രധാന കേന്ദ്രമാണ്. എന്നാൽ, അടുത്തിടെ ഈ പ്രതിമ ഒരു ഭക്തൻ്റെ വഴിപാടായി പുതുക്കിപ്പണിതപ്പോൾ, അതിന് കേശവൻ്റെ യഥാർത്ഥ രൂപവുമായി, പ്രത്യേകിച്ച് മസ്തകത്തിന്, സാമ്യമില്ലെന്ന് ഒരു വിഭാഗം ആനപ്രേമികൾ പരാതി ഉന്നയിച്ചു. ഈ വിവാദം കാണിക്കുന്നത്, കേശവൻ്റെ ഓർമ്മ കേവലം ഒരു സ്മാരകമല്ല, മറിച്ച് ആളുകൾ വൈകാരികമായി ബന്ധം പുലർത്തുന്ന, അതിൻ്റെ തനിമ കാത്തുസൂക്ഷിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഒരു സജീവ പൈതൃകമാണെന്നാണ്.
സവിശേഷമായ വാർഷിക അനുസ്മരണം
എല്ലാ വർഷവും കേശവൻ്റെ ചരമദിനത്തിൽ (ഗുരുവായൂർ ഏകാദശിയുടെ ദശമി ദിവസം), ഗുരുവായൂർ ദേവസ്വം സവിശേഷമായ ഒരു അനുസ്മരണ ചടങ്ങ് നടത്തുന്നു. ഒരു ആനയുടെ ഓർമ്മയ്ക്കായി ലോകത്ത് നടക്കുന്ന ഏക ചടങ്ങ് ഇതായിരിക്കാം എന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ദേവസ്വത്തിലെ മറ്റ് ആനകൾ കേശവൻ്റെ ഛായാചിത്രവും വഹിച്ചുകൊണ്ട് അവൻ്റെ പ്രതിമയ്ക്ക് മുന്നിലെത്തി പുഷ്പാർച്ചന നടത്തുകയും പ്രണാമം അർപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഈ ചടങ്ങ്, ഗുരുവായൂരിലെ ആനത്തറവാട്ടിലെ കാരണവരായി കേശവനെ ഇപ്പോഴും കാണുന്നു എന്നതിൻ്റെ തെളിവാണ്.
മായാത്ത ഓർമ്മകൾ
ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രത്തിലെ കിഴക്കേ ഗോപുരത്തിലൂടെ നാലമ്പലത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്ന വാതിലിനു മുകളിലായി കേശവൻ്റെ കൊമ്പുകൾ ഇന്നും പ്രദർശിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ഇത് ക്ഷേത്രത്തിലെത്തുന്ന ഓരോ ഭക്തനെയും അവൻ്റെ ഓർമ്മകളിലേക്ക് കൂട്ടിക്കൊണ്ടുപോകുന്നു. ദൈവങ്ങളുടെ ചിത്രങ്ങൾക്കൊപ്പം, കേശവൻ്റെ ചിത്രങ്ങളും ഭക്തർ വീടുകളിലും വ്യാപാരസ്ഥാപനങ്ങളിലും ഭക്തിയോടെ സൂക്ഷിക്കുന്നു. പുസ്തകങ്ങളിലൂടെയും കവിതകളിലൂടെയും അവൻ്റെ കഥ ഇന്നും ജീവിക്കുന്നു. ഈ സാംസ്കാരിക ചിഹ്നങ്ങളെല്ലാം കാണിക്കുന്നത് കേശവൻ്റെ പൈതൃകം കാലഹരണപ്പെട്ടുപോയ ഒന്നല്ല, മറിച്ച് സമൂഹത്തിൽ നിരന്തരം പുനഃസൃഷ്ടിക്കപ്പെടുകയും സംരക്ഷിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു സജീവ യാഥാർത്ഥ്യമാണെന്നാണ്.

ഉപസംഹാരം:
കാലം മായ്ക്കാത്ത ഗജവീരഗാഥ
ഗുരുവായൂർ കേശവൻ ഓർമ്മിക്കപ്പെടുന്നത് അവൻ്റെ ഗജസൗന്ദര്യത്തിനോ ശക്തിക്കോ വേണ്ടി മാത്രമല്ല, മറിച്ച് അവൻ്റെ സ്വഭാവത്തിൽ ഭക്തർ ദർശിച്ച ദൈവികതയുടെ പേരിലാണ്. അവൻ്റെ ബുദ്ധി, അഭിമാനം, ഗുരുവായൂരപ്പനോടുള്ള അചഞ്ചലമായ ഭക്തി, അനുഗൃഹീതമായ അന്ത്യം എന്നിവയെല്ലാം അവനെ ഒരു സാധാരണ ആനയിൽ നിന്ന് ഇതിഹാസമാക്കി മാറ്റി.
മനുഷ്യനും മൃഗവും തമ്മിലുള്ള ആഴത്തിലുള്ള ബന്ധത്തിൻ്റെയും, നിഷ്കളങ്കമായ ഭക്തിയുടെയും, ദൈവിക സേവനമാണ് ഏറ്റവും വലിയ പുണ്യമെന്ന സന്ദേശത്തിൻ്റെയും പ്രതീകമായി കേശവൻ്റെ കഥ തലമുറകളെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നു. ഭക്തരുടെ ഹൃദയത്തിൽ അവൻ എന്നും ഒരേയൊരു ഗജരാജനാണ്; ഗുരുവായൂരിൻ്റെ ചരിത്രത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താനാവാത്ത, കാലം മായ്ക്കാത്ത ഗജവീരഗാഥ.

With input from Facebook Rajendran G