നളന്ദ സർവ്വകലാശാലയുടെ നാശം.

286 2 minutes read

ലോകത്തിലെ തന്നെ ഏറ്റവും പഴക്കമേറിയതും പ്രശസ്തവുമായ സർവ്വകലാശാലകളിൽ ഒന്നായിരുന്നു നളന്ദ മഹാവിഹാരം (Nalanda Mahavihara). പുരാതന ഇന്ത്യയിലെ മഗധയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്ന ഇത് ബുദ്ധമത പഠനത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന കേന്ദ്രമായിരുന്നു.

നളന്ദയ്ക്ക് ചരിത്രത്തിൽ പല തവണ ആക്രമണങ്ങൾ നേരിടേണ്ടി വന്നിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ ഏറ്റവും വലിയതും പൂർണ്ണവുമായ നാശം സംഭവിച്ചത് 1193-ൽ ആണ്.

പ്രധാനമായും നളന്ദയുടെ നാശത്തിന് കാരണക്കാരനായി കണക്കാക്കുന്നത് തുർക്കി-അഫ്ഗാൻ അക്രമകാരിയായിരുന്ന മുഹമ്മദ് ബക്തിയാർ ഖിൽജിയെയാണ് (Muhammad Bakhtiyar Khilji).

ഖിൽജിയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള സൈന്യം സർവ്വകലാശാല ആക്രമിച്ച് നശിപ്പിക്കുകയും, അവിടെയുണ്ടായിരുന്ന ബുദ്ധ സന്യാസിമാരെ കൂട്ടക്കൊല ചെയ്യുകയും ചെയ്തു.

ഗ്രന്ഥശാലയുടെ നാശം: നളന്ദയുടെ ഒമ്പത് നിലകളുള്ള വിപുലമായ ഗ്രന്ഥശാലയ്ക്ക് (ധർമ്മഗഞ്ച് – Dharmaganja) തീയിട്ടു. ലക്ഷക്കണക്കിന് കൈയെഴുത്തുപ്രതികൾ ഉണ്ടായിരുന്ന ഈ ഗ്രന്ഥശാല മാസങ്ങളോളം കത്തി എരിഞ്ഞതായി ചരിത്രകാരന്മാർ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. ഇത് പുരാതന ഭാരതത്തിലെ അറിവിൻ്റെ വലിയൊരു ശേഖരം നഷ്ടപ്പെടാൻ കാരണമായി.

ഖിൽജിയുടെ ആക്രമണത്തിൻ്റെ പിന്നിലെ യഥാർത്ഥ കാരണം ചരിത്രപരമായി തർക്കവിഷയമാണ്. തദ്ദേശീയരായ ഭിഷഗ്വരന്മാരെക്കുറിച്ചുള്ള തൻ്റെ മുൻധാരണകൾ തെറ്റാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കിയതിലുള്ള ദേഷ്യവും, ബുദ്ധമതത്തിൻ്റെ വളർച്ചയോടുള്ള അസഹിഷ്ണുതയുമാണ് ഈ നാശത്തിന് പിന്നിലെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.

നളന്ദയുടെ നാശം ഇന്ത്യയിൽ ബുദ്ധമത പഠനത്തിൻ്റെയും വിഹാരങ്ങളുടെയും ശോഭ കെടുത്തുന്നതിൽ ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചു.

നളന്ദ മഹാവിഹാരം: യുനെസ്‌കോ ലോക പൈതൃക കേന്ദ്രം
നളന്ദ സർവ്വകലാശാലയുടെ പ്രാധാന്യം ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സാംസ്കാരിക പൈതൃകമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടതിൻ്റെ സുപ്രധാനമായ ഒരു നാഴികക്കല്ലായിരുന്നു 2016 ജൂലൈ 15-ന് യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക പട്ടികയിൽ (UNESCO World Heritage Site) അതിനെ ഉൾപ്പെടുത്തിയത്.

പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയ പേര്: “നളന്ദ മഹാവിഹാരത്തിന്റെ പുരാവസ്തു സൈറ്റ് (നളന്ദ യൂണിവേഴ്സിറ്റി)” (“Archaeological Site of Nalanda Mahavihara (Nalanda University)”)

അറിവിൻ്റെ പുരാതന കേന്ദ്രം: ബി.സി. 5-ആം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ എ.ഡി. 13-ആം നൂറ്റാണ്ട് വരെ നീണ്ടുനിന്ന കാലഘട്ടത്തിൽ നളന്ദ ലോകത്തിലെ തന്നെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു. വിദ്യാഭ്യാസത്തിൻ്റെ ഒരു കേന്ദ്രമായി ഒരു പ്രത്യേക കാലഘട്ടത്തിൽ അതിനുണ്ടായിരുന്ന സവിശേഷമായ സ്വാധീനം യുനെസ്‌കോ അംഗീകരിച്ചു.

പുരാവസ്തു ഗവേഷണത്തിലൂടെ കണ്ടെത്തിയ നളന്ദയുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ പുരാതന ഇന്ത്യൻ വിഹാരങ്ങളുടെയും സർവ്വകലാശാലകളുടെയും വാസ്തുവിദ്യാപരമായ ഒരു ഉത്തമ മാതൃകയാണ് (architectural complex). ഇതിൽ ബുദ്ധവിഹാരങ്ങൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ, വിശാലമായ ക്ലാസ് മുറികൾ, ധ്യാനമുറികൾ എന്നിവയുടെയെല്ലാം അവശിഷ്ടങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു.

ഏഷ്യയിലെ പല രാജ്യങ്ങളുമായി, പ്രത്യേകിച്ച് ചൈന, കൊറിയ, ജപ്പാൻ, ടിബറ്റ്, ഇന്തോനേഷ്യ തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളുമായി നളന്ദ സാംസ്കാരികവും ബൗദ്ധികവുമായ ആശയവിനിമയത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന കണ്ണിയായി വർത്തിച്ചു. നളന്ദയിലെ അറിവ് ഏഷ്യൻ തത്ത്വചിന്തയെയും മതത്തെയും (പ്രത്യേകിച്ച് ബുദ്ധമതത്തെ) രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ നിർണ്ണായക പങ്കുവഹിച്ചു.

നളന്ദയുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ പുരാതന ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങളിലും യാത്രാവിവരണങ്ങളിലും (ചൈനീസ് സഞ്ചാരികളായ ഹ്യുവാൻ സാങ്, യിജിങ് എന്നിവരുടേത് പോലെ) വിവരിച്ചിട്ടുള്ള മഹത്തായ ഒരു സ്ഥാപനത്തിൻ്റെ വസ്തുനിഷ്ഠമായ തെളിവാണ്.

യുനെസ്‌കോയുടെ ഈ അംഗീകാരം നളന്ദയുടെ സംരക്ഷണത്തിനും, ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സഞ്ചാരികളെയും ഗവേഷകരെയും അവിടേക്ക് ആകർഷിക്കുന്നതിനും വലിയ സഹായകരമായി.

ചൈനീസ് സഞ്ചാരികളായ ഹ്യുവാൻ സാങ് (Xuanzang), യിജിങ് (Yijing) എന്നിവർ നളന്ദ സർവ്വകലാശാലയിൽ പഠിക്കുകയും അവിടെ താമസിക്കുകയും ചെയ്തവരാണ്. അവരുടെ യാത്രാവിവരണങ്ങളിൽ നളന്ദയുടെ പ്രതാപത്തെയും പ്രവർത്തനങ്ങളെയും കുറിച്ച് വളരെ വിശദമായ വിവരണങ്ങൾ നൽകുന്നുണ്ട്. ഈ വിവരണങ്ങളാണ് പിൽക്കാലത്ത് നളന്ദയുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ കണ്ടെത്താൻ പുരാവസ്തു ഗവേഷകർക്ക് സഹായകമായത്.

ഹ്യുവാൻ സാങ് (7-ാം നൂറ്റാണ്ട്, എ.ഡി. 630-643 കാലഘട്ടം)
“യാത്രക്കാരുടെ രാജകുമാരൻ” എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഹ്യുവാൻ സാങ്, ഇന്ത്യയിലെത്തിയ ചൈനീസ് തീർത്ഥാടകരിൽ ഏറ്റവും പ്രശസ്തനാണ്. അദ്ദേഹം നളന്ദയിൽ വർഷങ്ങളോളം താമസിക്കുകയും പ്രമുഖ പണ്ഡിതനായിരുന്ന ശീലഭദ്രന്റെ (Shilabhadra) ശിഷ്യനായി പഠനം നടത്തുകയും ചെയ്തു.

സർവ്വകലാശാലയുടെ വലുപ്പം: നളന്ദയുടെ വലുപ്പത്തെക്കുറിച്ചും സൗന്ദര്യത്തെക്കുറിച്ചും അദ്ദേഹം വിസ്മയത്തോടെ എഴുതി. എട്ട് വലിയ മുറ്റങ്ങൾ, നിരവധി നിലകളുള്ള കെട്ടിടങ്ങൾ, 72-ഓളം പ്രഭാഷണ ഹാളുകൾ, കുളങ്ങൾ, പൂന്തോട്ടങ്ങൾ എന്നിവയെല്ലാം നളന്ദയ്ക്ക് ഉണ്ടായിരുന്നു.

പണ്ഡിതരുടെ എണ്ണം: ഏകദേശം 10,000-ത്തോളം വിദ്യാർത്ഥികളും 2,000-ത്തോളം അധ്യാപകരും ഇവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു എന്ന് അദ്ദേഹം രേഖപ്പെടുത്തി.

അധ്യാപന നിലവാരം: അധ്യാപനത്തിൻ്റെ നിലവാരം വളരെ ഉയർന്നതായിരുന്നു. നളന്ദയിലെ പ്രധാനാചാര്യൻമാരിൽ ഒരാളായിരുന്നു തൻ്റെ ഗുരുവായ ശീലഭദ്രൻ എന്നും, അദ്ദേഹം തർക്കശാസ്ത്രം, വ്യാകരണം, വേദാന്തം, വൈദ്യശാസ്ത്രം, ജ്യോതിശാസ്ത്രം തുടങ്ങിയ 64 വിഷയങ്ങൾ പഠിപ്പിച്ചിരുന്നു എന്നും പറയുന്നു.

പ്രവേശന പരീക്ഷ: നളന്ദയിൽ പ്രവേശനം നേടുക എന്നത് വളരെ പ്രയാസകരമായിരുന്നു. പ്രവേശന കവാടത്തിലെ ദ്വാരപാലകന്മാർ (രക്ഷാധികാരികൾ) കർശനമായ പരീക്ഷ (വാചാ പരീക്ഷ) നടത്തിയിരുന്നു. ഈ പരീക്ഷയിൽ വിജയിക്കുന്ന അഞ്ചിൽ ഒരാൾക്ക് മാത്രമേ പ്രവേശനം ലഭിച്ചിരുന്നുള്ളൂ.

സമ്പത്തും പിന്തുണയും: നളന്ദയ്ക്ക് രാജാക്കന്മാരിൽ നിന്നും ധനികരിൽ നിന്നും വലിയ പിന്തുണ ലഭിച്ചിരുന്നു. 100-ൽ അധികം ഗ്രാമങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള വരുമാനം സർവ്വകലാശാലയുടെ നടത്തിപ്പിനായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു എന്നും, വിദ്യാർത്ഥികൾക്കും അധ്യാപകർക്കും ഭക്ഷണം, വസ്ത്രം, താമസസൗകര്യം എന്നിവ സൗജന്യമായി ലഭിച്ചിരുന്നു എന്നും അദ്ദേഹം രേഖപ്പെടുത്തി.

യിജിങ് (7-ാം നൂറ്റാണ്ട്, എ.ഡി. 671-695 കാലഘട്ടം)
ഹ്യുവാൻ സാങിന് ശേഷം ഇന്ത്യയിലെത്തിയ യിജിങ്, പ്രധാനമായും ബുദ്ധമത നിയമങ്ങളെക്കുറിച്ചും (വിനയ നിയമങ്ങൾ) സന്യാസിമാരുടെ ജീവിതചര്യകളെക്കുറിച്ചും പഠിക്കാനാണ് നളന്ദയിൽ എത്തിയത്.

യിജിങിന്റെ വിവരണങ്ങൾ:
അച്ചടക്കമുള്ള സന്യാസ ജീവിതം: നളന്ദയിലെ സന്യാസിമാരുടെ കർശനമായ വിനയ നിയമങ്ങൾ (Monastic Rules) പാലിച്ചുള്ള ജീവിതത്തെക്കുറിച്ച് യിജിങ് വിശദീകരിച്ചു.

ഗ്രന്ഥശാലയുടെ മഹത്വം: നളന്ദയുടെ പ്രസിദ്ധമായ ഗ്രന്ഥശാലയായ ‘ധർമ്മഗഞ്ച്’ (Dharmaganja – അറിവിൻ്റെ കലവറ) നെക്കുറിച്ച് അദ്ദേഹം എഴുതിയിട്ടുണ്ട്. ‘രത്നസാഗരം’, ‘രത്നോദധി’, ‘രത്നരഞ്ജക’ എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് ഭാഗങ്ങളുണ്ടായിരുന്ന ഈ ഗ്രന്ഥശാലയിൽ ദശലക്ഷക്കണക്കിന് കയ്യെഴുത്തുപ്രതികൾ സൂക്ഷിച്ചിരുന്നു.

പഠന വിഷയങ്ങൾ: ബുദ്ധമത തത്വചിന്തകൾക്കൊപ്പം യുക്തിശാസ്ത്രം (Logic), തർക്കശാസ്ത്രം (Metaphysics), വൈദ്യശാസ്ത്രം (Medicine), വ്യാകരണശാസ്ത്രം (Grammar) തുടങ്ങിയവ ഇവിടെ പഠിപ്പിച്ചിരുന്നതായി അദ്ദേഹം രേഖപ്പെടുത്തി.

അന്താരാഷ്ട്ര കേന്ദ്രം: ചൈനയിൽ നിന്നും, കൊറിയയിൽ നിന്നും, ജപ്പാനിൽ നിന്നും, തിബറ്റിൽ നിന്നും, ഇന്തോനേഷ്യയിൽ നിന്നുമുള്ള വിദ്യാർത്ഥികൾ ഇവിടെ ഒരുമിച്ച് പഠിച്ചിരുന്നു എന്ന് യിജിങ് സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തി.

ചുരുക്കത്തിൽ, ഈ ചൈനീസ് സഞ്ചാരികളുടെ വിവരണങ്ങളാണ് പുരാതന ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ബൗദ്ധിക കേന്ദ്രമായി നളന്ദ നിലനിന്നിരുന്നതിൻ്റെ ആധികാരികമായ തെളിവുകൾ.

NM Kerala